हल्ली खूप वेळा एफ एम रेडियोवर आर डी बर्मन उर्फ पंचम यांच्या गुणवत्तेचे आणि कलेचे इतके गुणगान होत असते की असं वाटावं की हिंदी चित्रपटसृष्टीत दुसरे कोणी संगीतकार झालेत की नाहीत? पंचम अफाट कलावंत होता यात काहीच शंका नाही पण म्हणजे बाकीच्या संगीतकारांचे काहीच महत्व नाही? हे जरा अतीच झालं नाही का? कदाचित आजच्या नवीन पिढीला पंचम त्याच्या स्टाईल मुळे जवळचा वाटत असेल. दुर्दैवाने ह्या पिढीला जुने संगीतकार माहितीच नाहीत. हल्ली मेलडी आणि शब्दांच्या ऐवजी बीटला अती जास्त महत्व आल्यामुळे असं झालं असेल बहुदा.
म्हणून विचार केला की जेवढे आठवतात तेवढ्या संगीतकारांची १० गाणी निवडायची. बरं ती त्यांची बेस्ट गाणी असतीलच किंवा आहेत असे काही नाही कारण माझी आवड त्यात डोकावून थोडासा गोंधळ घालेलंच ना?
मग प्रश्न पडला की कुठच्या काळातील संगीतकाराचा विचार करायचा? आता माझी आवड असा निकष लावला तर मग जास्तीत जास्त १९८० च्या दशकापर्यंतच. १९९० पासूनचे संगीत मला काही फारसे झेपत नाही. सगळीच गाणी काही टुकार असतात असे नाही पण गोळाबेरीज कठीणच आहे. ह्यात नवीन संगीतकार कोणीच नाहीत; अगदी ऐ आर रेहमान पण नाही त्यामुळे बाकीच्यांबद्दल न बोललेलंच बरं.
हे करायला लागल्यावर लक्षात आलं की आपण खरंच भाग्यवान आहोत की हिंदी गाण्यांच्या सुवर्णयुगात आपण जन्म घेतला. साली काय एकेकाची प्रतिभा? कोणाला सर्वश्रेष्ठ म्हणणार? शक्यच नाही. प्रत्येक जण आपापल्या परीने श्रेष्ठच आहे. च्यायला, आपली काय लायकी आहे त्यांची क्रमवारी लावायची?
खालील संगीतकारांच्या किंवा गाण्यांच्या क्रमाला तसा काही अर्थ नाही. आधी म्हटल्याप्रमाणे जसे आठवले तसे लिहिले.
१. अनिल बिस्वास
१. याद रखना चाँद तारों, २. तुम्हारे बुलाने को जी चाहता हैं, ३. रुठ के जो तुम चल दिये, ४. ऐ दिल मुझे ऐसी जगह ले चल, ५. राही मतवाले, ६. सीने में सुलगते हैं अरमान, ७. दिल जलता हैं तो जलने दे, ८. कुछ और जमाना केहता है, ९. रसिया रे मन बसिया रे, १०. जिंदगी ख्वाब है
२. सचिन देव बर्मन
१. पूछो ना कैसे मैने रैन बिताई, २. दिन ढल जाये, ३. ठंडी हवाऐ, ४. तुम ना जाने किस जहाँ में खो गये, ५. झन झन झन पायल बाजे, ६. वक्त ने किया क्या हसीन सितम, ७. जलते हैं जिसके लिये, ८. जाये तो जाये कहाँ, ९. ये मेहलो ये तख्तों ये ताजो की दुनिया, १०. जाने वो कैसे लोग थे जिन के
३. शंकर जयकिशन
१. मन मोहना बडे झुठे, २. जा जा रे जा बालमवा, ३. दुनिया ना भाये मोहें, ४. सूर ना सजे, ५. रसिक बलमा, ६. अजहू ना आये बालमा, ७. जाओ रे जोगी तुम, ८. कोई मतवाला आया मेरे द्वारे, ९. ऐहसान तेरा होगा मुझपर, १०. हवा में उडता जाये
४. नौशाद
१. उठाये जा उनके सीतम, २. तू कहे अगर, ३. सुहानी रात ढल चुकी, ४. ओ दुनिया के रखवाले, ५. मोहे भूल गये सावरिया, ६. मिलते ही आँखे दिल हुआ, ७. मन तरपत हरी दर्शन, ८. मधुबन में राधिका नाचें रे, ९. दो सितारों का जमीं, १०. ओ दूर के मुसाफिर
५. मदन मोहन
१. लग जा गले, २. नैनों में बदरा छाये, ३. बैयां ना धरो, ४. दो घडी वो जो पास आ बैठे, ५. हम प्यार में जलने वालों को, ६. कौन आया मेरे मन के द्वारे, ७. तेरी आँखों के सिवा दुनिया, ८. फिर वही शाम वो ही गम, ९. आप की नजरोंने समझा, १०. उनको ये शिकायत है
६. सी रामचंद्र
१. धीरे से आजा री अखियन में, २. शोला जो भडके, ३. भोली सुरत दिल के खोटे, ४. तुम क्या जानो तुम्हारी याद, ५. जाग दर्द इष्क जाग, ६. तारों की जुबान पर, ७. इना मिना डिका, ८. छेड सखी सरगम, ९. मोहब्बत ही न जो समझे, १०. ये जिंदगी उसी की है
७. लक्ष्मीकांत प्यारेलाल
१. सुनो सजना, २. मेरे मेहबूब कयामत होगी, ३. हुई शाम उनका खयाल, ४. छलकाये जाम, ५. ये जीवन है, ६. मन क्यूँ बेहका रे, ७. सत्यम शिवम सुंदरम, ८. अजनबी तुम जाने पेहचाने, ९. चलो सजना जहाँ तक घटा, १०. सांझ ढले गगन तले
८. कल्याणजी आनंदजी
१. मेरा जीवन कोरा कागज, २. पल भर के लिये कोई, ३. जीवन से भरी तेरी, ४. बेखुदी में सनम, ५. चंदन सा बदन, ६. छोड दे सारी दुनिया, ७. नीले नीले अंबर पर, ८. पल पल दिल के पास, ९. समा है सुहाना सुहाना, १०. तुम्हे याद होगा
९. ओ पी नय्यर
१. मन मोरा बावरा, २. ठंडी हवा काली घटा, ३. लेके पेहला पेहला प्यार, ४. पिया पिया पिया, ५. छोटासा बालमा, ६. तू है मेरा प्रेम देवता, ७. दिवाना हुआ बादल, ८. जाईये आप कहा जायेंगे, ९. पुकारता चला हूँ मै, १०. चैन से हमको कभी
१०. रोशन
१. लागा चुनरी में दाग, २. रहें ना रहे हम, ३. ओहरे ताल मिले, ४. संसार से भागे फिरते हो, ५. मन रे तू काहे ना धीर, ६. जिंदगी भर नही भुलेगी, ७. गरजत बरसत, ८. ना तों कारवां की तलाश, ९. काहे तरसाये, १०. खयालो में किसीके
११. सलील चौधरी
१. ओ सजना, बरखा बहार आयी, २. सुहाना सफर, ३. आहा रिमझिम के ये प्यारे, ४. जिंदगी कैसी है पहेली, ५. ऐ मेरे प्यारे वतन, ६. इतना ना मुझसे तू, ७. कोई होता जिसको अपना, ८. आंसू समझ के क्यूँ, ९. आजा री आ निंदिया, १०. जागो मोहन प्यारे
१२. चित्रगुप्त
१. चल उड जा रे पंछी, २. तेरी दुनिया से दूर, ३. लागी छुटे ना, ४. जाग दिले दिवाना रुत, ५. दिल का दिया जला तो जला, ६. पायल वाली देखना, ७. कारे कारे बादरा, ८. अगर सून ले, ९. दगा दगा वै वै, १०. तेरी शोख नजर का इशारा
१३. खय्याम
१. तुम अपना रंजो गम, २. शामे गम की कसम, ३. वो सुबह कभी तो आयेगी, ४. ऐ दिले नादान, ५. हजार राहे जो मुडके, ६. कभी कभी मेरे दिल में, ७. बहारों मेरा जीवन भी, ८. ये क्या जगह है दोस्तो, ९. पर्बतों के पडों पर, १०. दिल चीज क्या है
१४. रवी
१. तोरा मन दरपन कहलाये, २. लागे ना मोरा जिया, ३. सौ बार जनम लेंगे, ४. छू ले ने नाजूक होटों को, ५. दूर रह कर न करो, ६. चौधवी का चाँद, ७. ऐ मेरे दिलें नादान, ८. रहा गर्दीशों में हर दम, ९. जब चली ठंडी हवा, १०. चलो एक बार फिर से
१५. उषा खन्ना (एकमेव महिला संगीतकार)
१. बडे है दिल के काले, २. हम तुम और ये समा, ३. तू इस तरहसे मेरी जिंदगी, ४. मधुबन खुशबू देता है, ५. चाँद को क्या मालूम, ६. दिल देखे देखो, ७. हम तुमसे जुदा होके, ८. यार चुलबुला है, ९. अपने दिल में जगह दे दिजिये, १०. तेरी गलियों में ना रखेंगे कदम
१६. आर डी बर्मन
१. तुम आ गये हो, २. हमे तुमसे प्यार कितना, ३. चुरा लिया है तुमने जो, ४. दो लफ्जो की है, ५. चिंगारी कोई भडके, ६. ये शाम मस्तानी, ७. रात कली एक ख्वाब, ८. रिमझिम गिरे सावन, ९. मेरे नैना सावन भादो, १०. केहना है
१७. हेमंत कुमार
१. जाने वो कैसे लोग, २. है अपना दिल तो, ३. ये नयन डरे डरे, ४. बेकरार कर के हमें, ५. न तुम हमें जानो, ६. न ये चाँद होगा, ७. तुम पुकार लो, ८. नींद न मुझको आये, ९. याद किया दिल ने, १०. दर्शन दो घनश्याम
पुढील संगीतकारांची मात्र १० गाणी काही आठवली नाहीत..
१८. सज्जाद हुसेन
१. जाते हो तो जाओ, २. ये हवा ये रात, ३. ये कैसी अजब दास्तां हो गयी, ४. ऐ दिलरुबा, ५. दिल में समा गये सजन
१९. वसंत देसाई
१. ऐ मालिक तेरे बंदे हम, २. हम को मन की शक्ती देना, ३. बोले रे पपिहरा, ४ जीवन में पिया तेरा साथ रहे, ५. नैन सो नैन नाही, ६. तेरे सूर और मेरे गीत, ७. एक था बचपन, ८. केह दो कोई ना करे
२०. एन दत्ता
१. औरत ने जनम दिया, २. तेरे प्यार का आसरा चाहता, ३. मैंने चाँद और सितारों की, ४. अश्को ने जो पाया है, ५. मै तुम्हींसे पुछती हूँ
२१. हुस्नलाल भगतराम
१. चले जाना नही, २. चूप चूप खडे हो, ३. बिगडी बनाने वाले
२२. खेमचंद प्रकाश
१. दिया जलाओ, २. चंदा रे जा रे जा रे, ३. आयेगा आनेवाला, ४. मुश्किल है बहुत मुश्किल
२३. किशोर कुमार
१. मै हूँ झूम झूम झुमरू, २. ठंडी हवा ये चांदनी, ३. कोई लौटा दे मेरे बिते, ४. जीवन से ना हार ओ जीनेवाले, ५. आ चल के तुझे मैं, ६. दूर का राही, ७. खोया खोया चंदा
२४. जयदेव
१. सीनेमें जलन, २. अभी ना जाओ छोडकर, ३. मैं जिंदगी का साथ, ४. ये दिल और उनकी निगाहों, ५. तुम्हे देखती हूँ, ६. एक अकेला इस शहर में, ७. अल्ला तेरो नाम
२५. पंकज मलिक
१. पिया मिलन को जाना, २. आयी बहार आज आयी बहार, ३. ये कौन आया सवरे सवरे, ४. गुजर गया वो जमाना
२६. गुलाम हैदर
१. बदनाम ना हो जाये, २. वतन की राह में वतन के, ३. लो चल दिये वो
२७. आर सी बोराल (यांना हिंदी सिनेमा संगीतकारांचे भीष्म पितामह असे संबोधण्यात येते)
१. भजू मैं तो भाव से, २. प्रेमनगर में बना, ३. एक बंगला बने न्यारा, ४. बाबूल मोरा नैहर छुटो
२८. विनोद (खरं नाव एरिक रॉबर्ट)
१. लारा लप्पा लारा लप्पा, २. तारे वोही है चाँद वही है, ३. घिर घिर के आयी बदरिया
तसेच १९४० च्या दशकातील काही संगीतकार मला माहित सुद्धा नसतील. बहुदा काही दर्दी आणि जाणकार लोकं सांगतील.
आजच्या पिढीने पंचम शिवाय देखील इतर संगीतकार होते हे समजून घ्यावे म्हणून माझा हा एक छोटा प्रयत्न.
यशवंत मराठे
#pancham #music #celebrities #MusicDirector